Ο Χρήστος Κούτσης, εκπαιδευτής σκύλων, ερμηνεύει τις ιδιαίτερες συμπεριφορές σκύλων που οδηγούν σε... προβλήματα.
Τι είναι τα προβλήματα συμπεριφοράς σκύλων; Καταρχήν θα πρέπει να δοθεί ένας ορισμός στο τι είναι πρόβλημα συμπεριφοράς. Μπορεί να φαίνεται λεπτομέρεια αλλά είναι εξαιρετικά σημαντικό να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχει καμία προβληματική συμπεριφορά σε έναν σκύλο. Απλά υπάρχουν συμπεριφορές που δημιουργούν προβλήματα, ειδικά στα πλαίσια ενός «κόσμου» κανόνων, όπως ο «κόσμος» του ανθρώπου.
Επιθετικότητα, μαρκάρισμα, διαμαρτυρία
Πώς θα μπορούσε να είναι προβληματική, από μόνη της, μια συμπεριφορά που έχει ως στόχο την διασφάλιση της επιβίωσης (επιθετικότητα) ή το μαρκάρισμα της περιοχής του (λέρωμα μέσα στο σπίτι) ή την διαμαρτυρία για την επί ώρες επιβαλλόμενη μοναξιά σε ένα κοινωνικό ζώο (άσκοπο γάβγισμα);
Τα τρία αυτά παραδείγματα κάνουν εμφανές ότι πολλά από αυτά που εμείς ορίζουμε ως προβλήματα συμπεριφοράς, στην πραγματικότητα είναι κομμάτια της φύσης του σκύλου μας που δεν ταιριάζουν στα ανθρώπινα πρότυπα ζωής μας. Φυσικά και ένα ελεύθερο πλάσμα έχει την δυνατότητα να επιτίθεται όταν κρίνει ότι απειλείται, φυσικά και το που κάνει την ανάγκη του δεν προκύπτει από γονιδιακούς κανόνες (πλην εκείνων που αφορούν το μαρκάρισμα της περιοχής του, άρα, όπως καταλαβαίνετε είναι απόλυτα φυσικό το να λερώνει στα όρια του χώρου του) και τέλος πώς θα μπορούσε ένα κοινωνικό πλάσμα όπως ο σκύλος, ο οποίος αναζητάει συνεχώς την αλληλεπίδραση, να αποδέχεται χωρίς διαμαρτυρία την μοναξιά.
Η αναφορά αυτή δεν έχει κανένα σκοπό να δημιουργήσει ηθικά διλλήματα. Είναι σημαντικό όμως να αντιμετωπίζουμε κατάματα την αλήθεια, διότι εάν δεν το κάνουμε τότε σε λίγα χρόνια κάθε τι θα είναι διαστρεβλωμένο γύρω από το ποια είναι η αληθινή φύση του σκύλου και ποια όχι…και φυσικά θα είναι διαστρεβλωμένος ο τρόπος αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων.
Έτσι λοιπόν για να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας θα πρέπει να δεχτούμε ως φυσική κάθε συμπεριφορά που προέρχεται από το ένστικτο του σκύλου. Προχωρώντας τώρα, υπάρχουν πράγματι κάποιες συμπεριφορές που ξεπερνούν τα όρια του «φυσιολογικού» όπως: Απρόκλητες επιθετικότητες προς τον ίδιο τον άνθρωπο κηδεμόνα, αυτοτραυματισμοί και φοβικές συμπεριφορές που αγγίζουν τα όρια της παθολογίας και σε αυτές όμως τις περιπτώσεις, όπως θα δούμε, ο πυρήνας είναι το ίδιο το ένστικτο που προειδοποιεί για επικίνδυνη απομάκρυνση από την φυσική κατάσταση και θα εξηγήσω αμέσως τι εννοώ.
Δράση και αντίδραση
Είναι απόλυτος κανόνας ότι για κάθε δράση υπάρχει μια αντίδραση, έτσι όταν η δράση αυτή στρέφεται κατά του φυσικού προορισμού ενός σκύλου θα προκληθεί άμεσα μια αντίδραση. Ο σκύλος, όπως και εμείς, για να επιβιώσει του δόθηκαν από την φύση διάφορα όπλα και χαρίσματα και του προκαθορίστηκαν μια σειρά από συμπεριφορές. Η αντίληψή του για το τι αποτελεί κίνδυνο, η ικανότητα του να μάχεται, να ανακαλύπτει την τροφή του και να την διεκδικεί είναι μέσα σε αυτά. Τι γίνεται όμως όταν η γνώση που προκύπτει είναι αντίθετη με την προϋπάρχουσα γνώση που γονιδιακά μεταδίδεται; Ή τι θα συμβεί όταν τα όπλα με τα οποία είναι ο σκύλος εφοδιασμένος κρίνονται μη αναγκαία από τον ανθρώπινο τρόπο ζωής.
Τι συμβαίνει όταν ένας υπερενεργητικός σκύλος που η φύση φρόντισε να τον προικίσει με την δυνατότητα να μπορεί να αναπτύξει τεράστιες ταχύτητες…ζει μια παντελώς καθιστική ζωή;
Όταν ένας υπερσεξουαλικός σκύλος δεν μπορεί να ζευγαρώσει ελεύθερα και όταν το επιθυμεί;
Όταν η αλληλεπίδραση του με άλλους είναι μόνο η εικόνα ζωής που έχει από κάποιο μπαλκόνι;
Όταν ακούει τους κινδύνους κατά την μοναχική του παραμονή μέσα στο σπίτι αλλά ποτέ δεν τους βλέπει…όταν το σώμα του προετοιμάζεται για μια μάχη ή μια φυγή την οποία όμως τελικά δεν μπορεί να πραγματοποιήσει.
Όταν δεν μπορεί να πει όχι δεν θέλω σε ένα χάδι,…όταν δεν μπορεί να τρέξει να παίξει και να ζήσει όπως εκείνος θέλει και αισθάνεται.
Όταν έρχεται αντιμέτωπος με την ανθρώπινη απαίτηση ότι πρέπει να είναι φιλικός με όλους…άλλα εκείνος για κάποιους έχει άλλη άποψη.
Τι γίνεται λοιπόν όταν ακυρώνουμε ένα τόσο μεγάλο κομμάτι δράσης στο σκύλο…
Τότε απλά γεννιέται ένα πρόβλημα συμπεριφοράς.
Ξεχάστε τις ιδιαίτερες γνώσεις τώρα του εκπαιδευτή σκύλων «αυθεντία»…και πείτε μου…εάν σας έκλειναν σε ένα σπίτι και σας παρείχαν τα πάντα χωρίς την ανάγκη να κοπιάσετε για κάτι και χωρίς ευκαιρία δημιουργίας τι θα συνέβαινε;
Αν σας απαγορευόταν να κάνετε έρωτα;
Αν έπρεπε να μιλάτε σε όλους λες και τους λατρεύετε, ενώ κάποιους τους αντιπαθείτε;
Αν κάποιος σας προσβάλει καθημερινά αλλά τυχαίνει να είναι το αφεντικό σας στη δουλειά …τότε τι θα συνέβαινε σε έναν άνθρωπο;
Τι θα συνέβαινε ακόμα και σε κάποιον όπως ο άνθρωπος που έχει και την λογική ικανότητα να αιτιολογήσει τους λόγους για τους οποίους κοντράρει με την φύση του; νεύρωση; επιθετικότητα; αγχώδη διαταραχή; φοβική συμπεριφορά;
Ελπίζω ότι μέχρι εδώ είναι κατανοητές κάποιες από τις αιτίες που γεννούν ένα πρόβλημα συμπεριφοράς σε έναν σκύλο και φυσικά υπάρχουν και άλλες…
Αιτίες προβλήματος συμπεριφοράς
1. Καταπίεση της γενετικής προδιάθεσης.
2. Ο χαρακτήρας.
Φυσικά και στην περίπτωση του σκύλου, όπως και στου ανθρώπου έχουμε την γέννηση ακραίων προσωπικοτήτων, που ανεξάρτητα από τις εμπειρίες τους γεννήθηκαν με ένα υπερευαίσθητο νευρικό σύστημα που οδηγεί σε επιθετικές και φοβικές συμπεριφορές ή ακόμα και υπερενεργητικούς χαρακτήρες που αδυνατούν να ισορροπήσουν την εσωτερική τους ένταση, στα πλαίσια του ανθρώπινου τρόπου ζωής, φτάνοντας μέχρι και το σημείο αυτοτραυματισμών.
3. Λανθασμένη εκπαίδευση που συνήθως σημαίνει βίαιες τεχνικές ή αντίθετα παντελής ατιμωρησία.
Για την πρώτη εκδοχή τα παραδείγματα που μπορεί να δοθούν και οδηγούν, σε επιθετικές ή φοβικές συμπεριφορές είναι πολλά. Ένα από τα συχνότερα παραδείγματα είναι εκείνο της κοπροφαγίας ως αποτέλεσμα της παλαιάς τεχνικής «τρίψε τα μούτρα του σκύλου σου μέσα στα κόπρανα του για να μην τα ξανακάνει σπίτι». Και πράγματι πολλοί από αυτούς που έχουν εφαρμόσει την συγκεκριμένη μέθοδο δεν έπιασαν ξανά τον σκύλο τους να κάνει εντός του σπιτιού την ανάγκη του, αφού φοβούμενος την τιμωρεία ή παρεξηγόντας την «υπόδειξη» έμαθε με αυτόν τον τρόπο να «εξαφανίζει» τα ίχνη του πριν την επιστροφή τους στο σπίτι. Αυτό είναι και ένα από τα σχετικά ήπια προβλήματα που μπορεί να γεννηθούν μέσα απ΄τη βία.Το μεγαλύτερο μέρος ανθρώπων που έχουν δεχτεί επίθεση από τον σκύλο τους έχουν στα πεπραγμένα τους ¨εκπαιδευτικές» τεχνικές βασισμένες στο ότι ο σκύλος σου πρέπει να σε φοβάται. Από την άλλη πλευρά τώρα η ατιμωρησία (και φυσικά δεν εννοώ τιμωρία με χρήση βίας, αλλά θα μιλήσουμε σε άλλο άρθρο για την τιμωρία) μπορεί να οδηγήσει στον εκτροχιασμό κάποιων συμπεριφορών που ξεκινούν από ήπιες καταστάσεις όπως ζημιές ή «παιχνιδιάρικά» δαγκώματα και μπορούν να φτάσουν εάν το υπόβαθρο είναι ένας ήδη κυριαρχικός σκύλος μέχρι το σημείο σοβαρών «διεκδικήσεων» απέναντι στον άνθρωπο κηδεμόνα του.
4.Προβλήματα υγείας
Όταν το σώμα πάσχει τότε πάσχει και συμπεριφορά του. Ασθένειες που συσχετίζονται με την εγκεφαλική λειτουργία, το νευρικό σύστημα αλλά και το πεπτικό, που η σύγχρονη ιατρική το έχει ονομάσει δεύτερο εγκέφαλο, είναι αυτονόητο ότι μπορεί να πυροδοτήσουν κάποια ακραία συμπεριφορά. Ακόμα όμως και φαινομενικά άσχετες ασθένειες όπως μια δερματοπάθεια μπορούν να δημιουργήσουν μια νευρικότητα στον σκύλο ή οποία να εξελιχθεί σε μια εκτός ορίων συμπεριφορά.
5.Ζωή δίχως νόημα
Είναι άμεσα συνδεδεμένο με την πρώτη κατηγορία της καταπίεσης μιας γενετικής προδιάθεσης. Μια ζωή χωρίς ενδιαφέρον, χωρίς σωστή κοινωνικοποίηση, χωρίς πλούσιες “εικόνες” και χαρά που προκύπτει μέσα από την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον μπορεί να είναι αφετηρία για μια συμπεριφορά που προκαλεί προβλήματα. Η φυσική ροπή ανθρώπου και σκύλου είναι η αναζήτηση της ασφάλειας αλλά και της ευτυχίας. Έτσι ακόμα και εάν το πρώτο σκέλος επιτευχθεί η συναισθηματική ισορροπία του σκύλου σας θα είναι επισφαλής. Σημαντικό όμως είναι εδώ να καταλάβουμε ότι και η χαρά πρέπει να έχει όρια διαφορετικά θα οδηγηθούμε σε έναν άλλο τύπο προβλημάτων τα οποία σύντομα θα αναλύσουμε.
6. Ανεπαρκής διατροφή ή διατροφή με επεξεργασμένες τροφές γεμάτες χημικά και συντηρητικά και φυσικά λανθασμένη διατροφή.
Μια ανεπαρκής διατροφή μπορεί να οδηγεί σε έλλειψη των απαραίτητων στοιχείων που χρειάζονται κάποια από τα όργανα του σώματος για να λειτουργήσουν εύρυθμα. Το νευρικό σύστημα είναι από τα πρώτα που βάλλονται στον οργανισμό, όταν η τροφή είναι ανεπαρκής σε στοιχεία όπως το σύμπλεγμα βιταμινών β ή τα ωμέγα 3 σε σωστή αναλογία με τα ωμέγα 6. Επίσης τροφές χαμήλής ποιότητας με ενισχυτικά γεύσης και διάφορα άλλα χημικά, μπορεί να οδηγήσουν σε ακραίες συμπεριφορές, ως αποτέλεσμα μιας νευρικής δυσλειτουργίας. Τέλος, η λανθασμένη διατροφή, ακόμα και απαλλαγμένη από τεχνητούς τοξικούς παράγοντες μπορεί να είναι συχνή αιτία πρόκλησης μια ανεπιθύμητης συμπεριφοράς. Παράδειγμα ένας σκύλος με υψηλή σε πρωτεΐνη και υδατάνθρακες διατροφή, ο οποίος όμως καλείται να κάνει μια παντελώς καθιστική ζωή…το αποτέλεσμα θα είναι το λιγότερο η εικόνα αρκετών επίπλων κατεστραμμένων. Επίσης, εμφανιζόμενη επιθετικότητα από τον σκύλο όταν τρώει (δεν επιτρέπει σε κανέναν να πλησιάσει) μπορεί να έχει την αφετηρία της σε μια διατροφική έλλειψη. Τελευταίο στην λίστα αλλά υψηλά στην πραγματικότητα βρίσκονται οι:
7. Αρνητικές εμπειρίες.
Ένα έντονα στρεσογόνο συμβάν που βιώνει ένας σκύλος αφήνει τα ίχνη του στον συμπεριφορικό χάρτη. Εδώ συνήθως εμπλέκονται και παράγοντες από τις προηγούμενες «αιτίες» όλα αυτά όμως θα τα δούμε σύντομα αναλυτικά στην «Λύση του προβλήματος».
Τέλος Ά ΜΕΡΟΥΣ
(*) O Χρήστος Κούτσης είναι εκπαιδευτής σκύλων. Εφαρμόζει το “Γνώρισε το Σκύλο σου… Άλλαξε τη Ζωή σου”, ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης σκύλων με παράλληλο σκοπό την πλήρη κατανόηση του σκύλου από τον άνθρωπο. Παράλληλα είναι ένας τρόπος να αντιληφθούμε την στρέβλωση που έχει προκαλέσει στην σκέψη μας η απομάκρυνσή μας από τη φύση. Περισσότερα, εδώ.
